کتاب تاریخچه زمان از انفجار بزرگ تا سیاهچاله ها، اثری علمی نوشته ی فیزیکدان انگلیسی، استیون هاوکینگ است که برای نخستین بار در سال ۱۹۸۸ انتشار یافت. هاوکینگ در این کتاب به زبانی ساده درباره ی ساختار، منشأ پیدایش، شکل گیری و سرنوشت نهایی جهان سخن می گوید؛ مسائلی که موضوعات اصلی مطالعات اخترشناسی و فیزیک مدرن هستند. او با نثری جذاب و قابل فهم به مفاهیمی پایه ای همچون فضا و زمان، اجزای بنیادین سازنده ی کائنات (مثل کوارک ها) و نیروهای حاکم بر آن (مانند جاذبه) می پردازد و پدیده هایی کیهانی از قبیل انفجار بزرگ و سیاهچاله ها را مورد بررسی قرار می دهد. هاوکینگ در کتاب تاریخچه زمان از انفجار بزرگ تا سیاهچاله ها، سعی می کند تا با ارائه ی نظریه ای جامع و کامل، به شکلی منسجم به توصیف همه ی عوامل و عناصر تأثیرگذار در جهان هستی بپردازد.
کتاب ژن خودخواه اثری نوشته ی ریچارد داکینز است که نخستین بار در سال ۱۹۷۶ وارد بازار نشر شد. داکینز با انتشار این کتاب فوق العاده ارزشمند و آموزنده، موفق به ایجاد تغییری بزرگ در شیوه ی نگاه ما به خودمان و دنیای پیرامونمان شد. به جای این تفکر که موجودات زنده از ژن ها استفاده می کنند تا تولید مثل نمایند، تصور کنید ژن ها ما را فقط به این دلیل به وجود می آورند و زنده نگه می دارند که ژن های بیشتری تولید کنند. به نظر می رسد که این جا به جایی ساده می تواند به معماهایی پاسخ بدهد که دانشمندان را برای سال ها درگیر خود کرده بود. چرا به طول کیلومترها DNA استفاده نشده در بدن همه ی ما وجود دارد؟ چرا یک زنبور از فرصت خود برای تولید مثل، چشمپوشی می کند تا به بزرگ شدن خواهرها و برادرهایش کمک کند؟ داکینز با نثری جذاب و قابل فهم، جواب این سوالات را از نقطه نظر مولکول هایی می دهد که به منظور تولید بیشترِ گونه ی خود، بر سر فضا و منابع محدود با یکدیگر در رقابت هستند. این دانشمند برجسته با ارائه ی مثال هایی شگفت انگیز از تمامی حوزه های زیست شناسی، راه را برای ارزیابی مجدد مسئله ی تکامل باز می کند.
کتاب انسان خردمند؛تاریخ مختصر بشر، اثری علمی و فلسفی نوشته ی یووال نوح هراری است که نخستین بار در سال ۲۰۱۱ به انتشار رسید. صدهزار سال پیش، حداقل شش گونه از انسان ها بر روی زمین زندگی می کردند اما امروزه فقط یکی از آن گونه ها باقی مانده است: هوموسیپین ها یا انسان های خردمند. گونه ی ما چگونه در نبرد بقا به پیروزی رسید؟ دکتر هراری در این کتاب به کل تاریخ بشر می پردازد و از اولین انسان ها گرفته تا نقاط تحول بنیادین و گاها مشکل آفرین انقلاب های شناختی، کشاورزی و علمی را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد. او با استفاده از علوم زیست شناسی، مردم شناسی، دیرینه شناسی و اقتصاد، بر این موضوع تمرکز می کند که چگونه فراز و نشیب های تاریخ، جوامع بشری، حیوانات و گیاهان پیرامون و حتی شخصیت های ما را شکل داده است. آیا ما در طول تاریخ به موجودات خوشحال تر و سعادتمندتری تبدیل شده ایم؟ آیا اصلا می توانیم رفتارمان را از قید و بند وراثت و نیاکانمان رها سازیم؟ آیا کاری از دست ما برای تأثیر بر قرن های آینده برمی آید؟
نویسنده درباره موضوعاتی گوناگون از مهبانگ گرفته تا مکانیک کوانتوم و از تکامل تا زمین شناسی به بحث می پردازد. او در کتابش از طریق ماجراهای کاشفان و دانشمندان موضوعات علمی را به بحث می گذارد. او در این کتاب سعی می کند برخلاف درسنامه های علمی که به نظر او شوقی برای دانستن در خوانندگان برنمی انگیزند چرا که هیچ گاه به چراها، چگونه ها و چه هنگام ها در مورد اکتشافات علمی نمی پردازند، موضوعات علمی را به شکلی جذاب ارائه دهد.
نمیدانستم پروتون یا پروتئین چیست، کوارک را از کواسار تشخیص نمیدادم، نمیدانستم زمین‌شناس‌ها چگونه میتوانند نگاهی به یک لایه از توده‌ی سنگ‌دیواره‌ی یک دره بیندازند و عمر آن را تشخیص دهند، حقیقتا چیزی نمیدانستم. یک اشتیاق آرام و خارق‌العاده برای یاد گرفتن و دانستن برخی نکات درباره‌ی این موضوعات و دریافتن اینکه تاکنون چند نفر توانسته‌اند از آنها سر درآوردند آرام ارام بر وجودم چیره شد. این همواره بزرگترین شگفتی زندگی‌ام بوده است – دانشمندان چگونه از مسائل سر در می‌آوردند. فلان دانشمند چگونه میداند کره زمین چه وزنی دارد یا سنگ‌هایش چه عمری دارند یا چه چیزهایی در اعماق زمین نهفته است؟ چگونه میتوانند به چگونگی و زمان یدایش کائنات و شکل کائنات در نخستین روزهای پیدایش‌اش پی ببرند؟ چگونه میتوانند دریابند که در درون اتم چه میگذرد؟ و سرانجام اینکه – یا شاید مهمتر از همه اینکه – چگونه ممکن است غالبا چنین به نظر برسد که دانشمندان تقریبا همه چیز را میدانند اما باز نمیتوانند یک زلزله را پیش‌بینی کنند یا حتی بگویند که اگر فردا به تماشای مسابقه فوتبال میرویم با خودمان چتر برداریم؟
بدین سان بود که تصمیم گرفتم بخشی از عمرم را – که از قرار معلوم سه سال شده است – به مطالعه‌ی کتاب‌ها و مجله‌ها و یافتن کارشناسانی پارسامنش و شکیبا و آماده‌ی پاسخ‌گویی به انبوه پرسش‌های فوق‌العاده گنگ اختصاص دهم. اندیشه اصلی در این کار، پی بردن به این نکته بود که آیا نمیتوان شگفتی و دستاوردهای علم را در سطحی که خیلی فنی یا دشوار نباشد و در عین حال تماما سطحی هم نباشد فهمید یا درک کرد – یا از ان در شگفت شد یا حتی از آن لذت برد؟
این اندیشه و امید من بود و کتابی هم که میخواهید به مطالعه‌اش بپردازید با چنین هدفی به نگارش درآمده است…
آیا می‌دانستید ۱% برفکی که روی صفحه‌ی تلویزیونتان ظاهر می‌شود، مربوط به نوری است که حدود ۱۴ میلیارد سال پیش در لحظه‌ی مهبانگ (انفجار بزرگ) و آفرینش این جهان تولید شده است و تازه توانسته است راه طولانی مرز کیهان را تا زمین بپیماید و به ما برسد!؟
آیا می‌دانستید اگر آب بر خلاف تمام مایعات بر اثر جامد شدن (یخ زدن) حجمش افزایش نمی‌یافت، احتمالن زندگی بر روی کره‌ی زمین شکل نمی‌گرفت؟
آیا می‌دانستید فضای کیهان پر است از ملکول‌های پیچیده و آلی نظیر اسیدهای آمینه و قندها و مطمئنن سرچشمه‌ی این ملکول‌ها در این همه کهکشان، زمین کوچک ما نیست!
آیا می‌دانستید ما تنها موجودات هوشمند این جهان نیستیم و احتمالن پنج میلیون سیاره‌ی توانمندِ پرورش زندگیِ انسانی در همین کهکشان راه شیریِ خودمان وجود دارد؟
آیا می‌دانستید کیهان (کائنات) حدودن تهی از مادّه است و فاصله‌ی بین اجرام آسمانی خیلی بیشتر از حدّ تصوّر ماست؟ برای مثال قطرِ خود منظومه‌ی شمسی بیش از دو سال نوری (حدود دو تریلیون کیلومتر) است و میانگین فاصله‌ی سیّاره‌های حاوی موجودات هوشمند، حدود دویست سال نوری از هم؛ و احتمالن به همین دلیل است که هنوز ردّی از انسان‌هایی دیگر در کهکشان راه شیری به‌دست نیاورده‌ایم.
آیا می‌دانستید چه بسیار پیش آمده که کشف و اختراع یک دانشمند را نادیده گرفته‌اند و به نام دانشمندی دیگر ثبت کرده‌اند و دنیای حسادت‌ها و دشمنی‌های میان دانشمندان در کنار فداکاری‌ها و از جان گذشتگی‌های آنها چه دگرگونی‌های پیش‌بینی نشده‌ای در تاریخ علم و پیشرفت بشر بر جای گذاشته است؟ اگر مادر مندلیف نبود، علم شیمی به کدام سو می‌رفت؟
.png){kind=icon}
